Người ta bắt đầu đi ngủ 40 phút trước khi lên giường, là người chán ngán đời sống; nghĩa là người đó không sống nữa.Nhưng bây giờ tôi già rồi và nghỉ hay không là tùy tuổi tác.Muốn sống đầy đủ, điều kiện thứ nhất là phải kiểm soát được trí óc.Điều đó rất dễ chịu và làm cho ta bình tĩnh, yên vui.Nhưng bây giờ tôi già rồi và nghỉ hay không là tùy tuổi tác.Còn lý trí, nó chỉ giữ trong đời ta một chỗ nhỏ nhoi.Sự thật ấy đáng buồn lắm, chán nản lắm, u uất lắm phải không bạn? Nhưng tôi cho là đẹp đẽ kia đấy, vì có gắng sức thì ý chí ta mới mạnh được khi làm một việc đáng làm.Nếu bạn không chịu khó suy nghĩ mệt nhọc 45 phút (mới đầu, công việc ấy chán lắm) thì một giờ rưỡi đọc sách mỗi đêm sẽ uổng lắm.Mà thiếu năng lực ấy - nghĩa là thiếu năng lực ra lệnh cho óc làm việc rồi bắt nó tuân lệnh - thì sống không ra sống.Tôi bắt đầu từ lúc thức dậy và chỉ kể những việc thầy làm, cuối cùng tôi mới chỉ cách nên dùng thì giờ đó ra sao.
Nhưng những điều tôi nói về âm nhạc có thể áp dụng vào những nghệ thuật khác.
